Για τα… πανηγύρια
Αυγ. 14
Η διαχρονική αξία του πανηγυριού, ο κοινωνικός και οικονομικός του ρόλος και οι συνέπειες τις υποβάθμισής του στην Αιτωλοακαρνανία.
Πολιτιστικός Αύγουστος στην Αιτωλοακαρνανία σημαίνει… πανηγύρια. Και αυτή την περίοδο δεν υπάρχει χωριό που να μην έχει το δικό του μεγάλο πανηγύρι. Η διαφορά φέτος έγκειται στο ότι, σε αντίθεση με το τι ίσχυε κατά το παρελθόν, οι βουλευτές μας δεν εμφανίστηκαν ούτε στα πανηγύρια!!! Και το νεώτερο είναι ότι το ΣΔΟΕ, λέει, θα κάνει στο εξής εφόδους, όχι μόνο στις μεγάλες πίστες, αλλά και στα ταπεινά πανηγύρια των χωριών, για να πατάξει τη φοροδιαφυγή!
Πια, όμως, η πραγματική αξία του πανηγυριού;
Άλλοτε ήταν το κορυφαίο πολιτιστικό και οικονομικό συνάμα γεγονός, με αμιγώς κοινωνικοπολιτικά χαρακτηριστικά. Η ιστορία, η θρησκεία, οι παραδόσεις, οι θρύλοι και οι αναμνήσεις έσμιγαν σε μια μεγάλη γιορτή.
Το πανηγύρι ήταν και παραμένει η αυθεντικότερη μορφή του λαϊκού μας πολιτισμού. Η ίδια η λέξη μαρτυρεί τη σημασία αυτού του θεσμού. Είναι σύνθετη απ’ το «πας» και το «άγυρις» που σημαίνει αγορά – συνάθροιση. Το πανηγύρι δηλαδή είναι ο τόπος και ο χρόνος εκείνος όπου ανταμώνει ολόκληρη η κοινωνία.
Κυριολεκτικώς, διότι απ’ το πανηγύρι του χωριού είναι αδιανόητο να απουσιάσει κανείς και μεταφορικώς, διότι εκεί «ανακατεύονται» όλα τα κοινά γνωρίσματα και χαρακτηριστικά των ανθρώπων, οι επιθυμίες τους, οι αγωνίες τους, οι δοξασίες και τα συναισθήματά τους. Το πανηγύρι κατάγεται και αυτό απ’ τον Διόνυσο και τον μαιναδισμό, αυτούσια στοιχεία του οποίου εντοπίζονται ακόμη και σήμερα σε πάρα πολλές περιοχές.
Κατά την κλασσική αρχαιότητα πανήγυρις λέγονταν η εορταστική συνάθροιση του λαού, ιδίως προς τέλεση μεγάλων θρησκευτικών τελετών, κατά τις οποίες γίνονταν συνήθως και γυμνικοί, μουσικοί και φιλολογικοί αγώνες, οργανώνονταν χοροί, θυσίες και πομπές, ενώ απαγγέλλονταν στο κοινό οι «πανηγυρικοί της ημέρας».
Προς εξυπηρέτηση των συγκεντρωμένων πανηγυριστών, διενεργείτο σημαντική εμπορική κίνηση, αφού εκεί συναθροίζονταν πολλοί έμποροι και πωλητές διαφόρων ειδών (εμποροπανήγυρις, ζωοπανήγυρις… όπως συνεχίζεται και στις μέρες μας). Σπανιότατα ρυθμίζονταν και πολιτικά ζητήματα, αφού η «αγορά» διατηρούσε πάντα και παντού τον κυρίαρχο ρόλο της.
Τέτοια αρχαία πανηγύρια ήταν στην Αθήνα τα Παναθήναια, τα Ελευσίνια, τα Λήναια, τα καλούμενα «εν άστει» μεγάλα Διονύσια και τα Θαργήλια. Στη Σπάρτη τα πιο γνωστά πανηγύρια ήταν τα Κάρνεια και τα Υακίνθεια, στο Άργος τα Εκατόμβια κ.ο.κ. Τα Ολύμπια, τα Πύθια, τα Νέμεα και τα Ίσθμια ήταν πανελλήνια πανηγύρια, όπου παράλληλα με τους αιώνες, τις πομπές και τις θρησκευτικές τελετές οργανώνονταν και μεγάλες εμπορικές αγορές προς εξυπηρέτηση των πανηγυριστών.
Προοδευτικά σ’ αυτές τις αγορές άρχισαν να γίνονται διάφορες αγοραπωλησίες γεωργικών και κτηνοτροφικών προϊόντων, καθώς και προϊόντων χειροτεχνίας. Έτσι δημιουργήθηκαν και τα λεγόμενα «παζάρια», έννοια ταυτισμένη συχνά με το πανηγύρι.
Η εμπορική κίνηση συντέλεσε στην οικονομική ανάπτυξη κάθε περιοχής όπου γινόταν ένα πανηγύρι και ο ανταγωνισμός των πόλεων και των χωριών κορυφώθηκε. Πολλά πανηγύρια είχαν τον χαρακτήρα των σημερινών εκθέσεων οι οποίες δεν είναι παρά η σύγχρονη, εκβιομηχανισμένη εκδοχή των πανηγυριών.
Ο χριστιανισμός κατάφερε να αφομοιώσει την αρχαία θρησκεία και να προσαρμόσει τα πανηγύρια στα δικά του πλαίσια. Βαθμηδόν κάθε τέτοια εκδήλωση προϋπέθετε την θρησκευτική επέτειο Αγίου εορταζομένου σε ομώνυμο Ιερό Ναό, όπου τελείται πρώτα η Θεία Ακολουθία και ύστερα μόνο, εξαγνισμένο από κάθε τι ειδωλολατρικό, γίνεται το πανηγύρι, με την έννοια της καθομιλουμένης, αυτής του γλεντιού και της διασκέδασης.
Σήμερα το πανηγύρι ως έννοια και ως θεσμός έχει φθαρεί. Δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις που έχει μετεξελιχθεί σε «φεστιβάλ», όπου ελάχιστα διατηρούνται τα παραδοσιακά του στοιχεία.
Στην Αιτωλ/νία, ωστόσο, πραγματοποιούνται πολλές δεκάδες παραδοσιακών – αυθεντικών πανηγυριών, κάποια απ’ τα οποία είναι μάλιστα γνωστά στο πανελλήνιο.
Κάθε χωριό έχει το δικό του, τουλάχιστον ένα, πανηγύρι όπου η δημοτική μας παράδοση ζωντανεύει ξανά και μαζί όλη η ιστορία, το παρελθόν, οι σκέψεις, η χαρά και οι πόθοι των κατοίκων σε μια αυθόρμητη ομαδική εκδήλωση γλεντιού.
Είναι εξαιρετικά δύσκολο να περιγράψει κανείς τη μαγική εκείνη δύναμη που γεμίζει με αισιοδοξία τους πανηγυριστές. Και είναι αδύνατο να καταγράψει όλα τα πανηγύρια που γίνονται στην Αιτωλ/νία, άπαντα προς τιμήν του Αγίου ή σε ανάμνηση κάποιου σημαντικού ιστορικού γεγονότος (αν και τα τελευταία χρόνια τείνει να χαθεί και αυτό….).
Τα πανηγύρια, ταυτισμένα απόλυτα με τη δημοτική μας, μουσική και όχι μόνο παράδοση, είναι η εικόνα του ίδιου του λαού.
Με αυτά και με τους ρυθμούς των χορών χαράσσονται τα εθνικά σύνορα κάθε λαού και τα όρια κάθε τοπικού πολιτισμού. Η Αιτωλ/νία μέσα από τα πανηγύρια της λάμπει με το δικό της φως και κάθε χωριό απομονώνεται στον δικό του συναισθηματικό κόσμο. Σε κάθε πανηγύρι εξιστορούνται μέσα από τις μελωδίες και τους στίχους των τραγουδιών τα ανιστόρητα, εκφράζοντας μέσα από το αντάμωμα των πολιτών τα ανέκφραστα. Ένα γνήσιο παραδοσιακό πανηγύρι, θα μπορούσε κάλλιστα να αποτελέσει τον κεντρικό πυρήνα της τουριστικής διαφημιστικής εκστρατείας της χώρας μας προς το εξωτερικό.
Αν δεχθούμε ότι ο τουρισμός, η βαριά βιομηχανία της χώρας, στηρίζεται στον πολιτισμό μας, τότε η αυθεντικότερη μορφή του λαϊκού – δημοτικού μας πολιτισμού, το πανηγύρι, μπορεί εύκολα να αποκτήσει ξανά την αίγλη, την εμβέλεια και τον οικονομικό – αναπτυξιακό χαρακτήρα που είχε παλιότερα.
Μια προϋπόθεση μόνο υπάρχει για να γίνει αυτό: Να πιστεύσουμε ξανά στο πανηγύρι και στις διαχρονικές του αξίες. Να το προστατεύσουμε και να το αναδείξουμε στις διαστάσεις που πραγματικά έχει.
Η διαχρονική αξία του πανηγυριού, ο κοινωνικός και οικονομικός του ρόλος και οι συνέπειες τις υποβάθμισής του στην Αιτωλοακαρνανία.
Πολιτιστικός Αύγουστος στην Αιτωλοακαρνανία σημαίνει… πανηγύρια. Και αυτή την περίοδο δεν υπάρχει χωριό που να μην έχει το δικό του μεγάλο πανηγύρι. Η διαφορά φέτος έγκειται στο ότι, σε αντίθεση με το τι ίσχυε κατά το παρελθόν, οι βουλευτές μας δεν εμφανίστηκαν ούτε στα πανηγύρια!!! Και το νεώτερο είναι ότι το ΣΔΟΕ, λέει, θα κάνει στο εξής εφόδους, όχι μόνο στις μεγάλες πίστες, αλλά και στα ταπεινά πανηγύρια των χωριών, για να πατάξει τη φοροδιαφυγή!
Πια, όμως, η πραγματική αξία του πανηγυριού;
Άλλοτε ήταν το κορυφαίο πολιτιστικό και οικονομικό συνάμα γεγονός, με αμιγώς κοινωνικοπολιτικά χαρακτηριστικά. Η ιστορία, η θρησκεία, οι παραδόσεις, οι θρύλοι και οι αναμνήσεις έσμιγαν σε μια μεγάλη γιορτή.
Το πανηγύρι ήταν και παραμένει η αυθεντικότερη μορφή του λαϊκού μας πολιτισμού. Η ίδια η λέξη μαρτυρεί τη σημασία αυτού του θεσμού. Είναι σύνθετη απ’ το «πας» και το «άγυρις» που σημαίνει αγορά – συνάθροιση. Το πανηγύρι δηλαδή είναι ο τόπος και ο χρόνος εκείνος όπου ανταμώνει ολόκληρη η κοινωνία.
Κυριολεκτικώς, διότι απ’ το πανηγύρι του χωριού είναι αδιανόητο να απουσιάσει κανείς και μεταφορικώς, διότι εκεί «ανακατεύονται» όλα τα κοινά γνωρίσματα και χαρακτηριστικά των ανθρώπων, οι επιθυμίες τους, οι αγωνίες τους, οι δοξασίες και τα συναισθήματά τους. Το πανηγύρι κατάγεται και αυτό απ’ τον Διόνυσο και τον μαιναδισμό, αυτούσια στοιχεία του οποίου εντοπίζονται ακόμη και σήμερα σε πάρα πολλές περιοχές.
Κατά την κλασσική αρχαιότητα πανήγυρις λέγονταν η εορταστική συνάθροιση του λαού, ιδίως προς τέλεση μεγάλων θρησκευτικών τελετών, κατά τις οποίες γίνονταν συνήθως και γυμνικοί, μουσικοί και φιλολογικοί αγώνες, οργανώνονταν χοροί, θυσίες και πομπές, ενώ απαγγέλλονταν στο κοινό οι «πανηγυρικοί της ημέρας».
Προς εξυπηρέτηση των συγκεντρωμένων πανηγυριστών, διενεργείτο σημαντική εμπορική κίνηση, αφού εκεί συναθροίζονταν πολλοί έμποροι και πωλητές διαφόρων ειδών (εμποροπανήγυρις, ζωοπανήγυρις… όπως συνεχίζεται και στις μέρες μας). Σπανιότατα ρυθμίζονταν και πολιτικά ζητήματα, αφού η «αγορά» διατηρούσε πάντα και παντού τον κυρίαρχο ρόλο της.
Τέτοια αρχαία πανηγύρια ήταν στην Αθήνα τα Παναθήναια, τα Ελευσίνια, τα Λήναια, τα καλούμενα «εν άστει» μεγάλα Διονύσια και τα Θαργήλια. Στη Σπάρτη τα πιο γνωστά πανηγύρια ήταν τα Κάρνεια και τα Υακίνθεια, στο Άργος τα Εκατόμβια κ.ο.κ. Τα Ολύμπια, τα Πύθια, τα Νέμεα και τα Ίσθμια ήταν πανελλήνια πανηγύρια, όπου παράλληλα με τους αιώνες, τις πομπές και τις θρησκευτικές τελετές οργανώνονταν και μεγάλες εμπορικές αγορές προς εξυπηρέτηση των πανηγυριστών.
Προοδευτικά σ’ αυτές τις αγορές άρχισαν να γίνονται διάφορες αγοραπωλησίες γεωργικών και κτηνοτροφικών προϊόντων, καθώς και προϊόντων χειροτεχνίας. Έτσι δημιουργήθηκαν και τα λεγόμενα «παζάρια», έννοια ταυτισμένη συχνά με το πανηγύρι.
Η εμπορική κίνηση συντέλεσε στην οικονομική ανάπτυξη κάθε περιοχής όπου γινόταν ένα πανηγύρι και ο ανταγωνισμός των πόλεων και των χωριών κορυφώθηκε. Πολλά πανηγύρια είχαν τον χαρακτήρα των σημερινών εκθέσεων οι οποίες δεν είναι παρά η σύγχρονη, εκβιομηχανισμένη εκδοχή των πανηγυριών.
Ο χριστιανισμός κατάφερε να αφομοιώσει την αρχαία θρησκεία και να προσαρμόσει τα πανηγύρια στα δικά του πλαίσια. Βαθμηδόν κάθε τέτοια εκδήλωση προϋπέθετε την θρησκευτική επέτειο Αγίου εορταζομένου σε ομώνυμο Ιερό Ναό, όπου τελείται πρώτα η Θεία Ακολουθία και ύστερα μόνο, εξαγνισμένο από κάθε τι ειδωλολατρικό, γίνεται το πανηγύρι, με την έννοια της καθομιλουμένης, αυτής του γλεντιού και της διασκέδασης.
Σήμερα το πανηγύρι ως έννοια και ως θεσμός έχει φθαρεί. Δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις που έχει μετεξελιχθεί σε «φεστιβάλ», όπου ελάχιστα διατηρούνται τα παραδοσιακά του στοιχεία.
Στην Αιτωλ/νία, ωστόσο, πραγματοποιούνται πολλές δεκάδες παραδοσιακών – αυθεντικών πανηγυριών, κάποια απ’ τα οποία είναι μάλιστα γνωστά στο πανελλήνιο.
Κάθε χωριό έχει το δικό του, τουλάχιστον ένα, πανηγύρι όπου η δημοτική μας παράδοση ζωντανεύει ξανά και μαζί όλη η ιστορία, το παρελθόν, οι σκέψεις, η χαρά και οι πόθοι των κατοίκων σε μια αυθόρμητη ομαδική εκδήλωση γλεντιού.
Είναι εξαιρετικά δύσκολο να περιγράψει κανείς τη μαγική εκείνη δύναμη που γεμίζει με αισιοδοξία τους πανηγυριστές. Και είναι αδύνατο να καταγράψει όλα τα πανηγύρια που γίνονται στην Αιτωλ/νία, άπαντα προς τιμήν του Αγίου ή σε ανάμνηση κάποιου σημαντικού ιστορικού γεγονότος (αν και τα τελευταία χρόνια τείνει να χαθεί και αυτό….).
Τα πανηγύρια, ταυτισμένα απόλυτα με τη δημοτική μας, μουσική και όχι μόνο παράδοση, είναι η εικόνα του ίδιου του λαού.
Με αυτά και με τους ρυθμούς των χορών χαράσσονται τα εθνικά σύνορα κάθε λαού και τα όρια κάθε τοπικού πολιτισμού. Η Αιτωλ/νία μέσα από τα πανηγύρια της λάμπει με το δικό της φως και κάθε χωριό απομονώνεται στον δικό του συναισθηματικό κόσμο. Σε κάθε πανηγύρι εξιστορούνται μέσα από τις μελωδίες και τους στίχους των τραγουδιών τα ανιστόρητα, εκφράζοντας μέσα από το αντάμωμα των πολιτών τα ανέκφραστα. Ένα γνήσιο παραδοσιακό πανηγύρι, θα μπορούσε κάλλιστα να αποτελέσει τον κεντρικό πυρήνα της τουριστικής διαφημιστικής εκστρατείας της χώρας μας προς το εξωτερικό.
Αν δεχθούμε ότι ο τουρισμός, η βαριά βιομηχανία της χώρας, στηρίζεται στον πολιτισμό μας, τότε η αυθεντικότερη μορφή του λαϊκού – δημοτικού μας πολιτισμού, το πανηγύρι, μπορεί εύκολα να αποκτήσει ξανά την αίγλη, την εμβέλεια και τον οικονομικό – αναπτυξιακό χαρακτήρα που είχε παλιότερα.
Μια προϋπόθεση μόνο υπάρχει για να γίνει αυτό: Να πιστεύσουμε ξανά στο πανηγύρι και στις διαχρονικές του αξίες. Να το προστατεύσουμε και να το αναδείξουμε στις διαστάσεις που πραγματικά έχει.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου